استاندارد ملی سیستم های اعلام حریق و اطفاء حریق

سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، از ابزارهای مهم برای ایمنی و پیشگیری از حوادث ناشی از آتش‌سوزی محسوب می‌شوند. استفاده صحیح از این سیستم‌ها مستلزم رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی است. در این مقاله به بررسی دستورالعمل‌ها و الزامات طراحی، نظارت و اجرای سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق پرداخته و مقررات مرتبط با آن‌ها را تحلیل می‌کنیم.

دستورالعمل و ضوابط طراحی، نظارت و اجرای سیستم‌ های اعلام حریق 

سیستم‌های اعلام حریق شامل تجهیزات متعددی مانند دتکتورهای دود و حرارت، سیستم‌های هشدار صوتی و تصویری و تابلوهای کنترل مرکزی هستند. طراحی و اجرای این سیستم‌ها باید طبق استانداردهای ملی صورت گیرد تا عملکرد صحیح و موثر آن‌ها تضمین شود. در این راستا، نخست باید ارزیابی ریسک در هر ساختمان انجام شود؛ به ‌ویژه ساختمان‌هایی با کاربری‌های متفاوت مثل مسکونی، تجاری و صنعتی.

طراحی صحیح شامل تعیین تعداد و مکان مناسب دتکتورها و آژیرهای هشدار است. فاصله‌های مناسب بین دتکتورها، رعایت محدودیت‌های مکان‌یابی و مسیرهای فرار اهمیت بالایی دارد. نصب در مکان‌های پرتردد و قابل‌ مشاهده باید انجام گیرد تا در مواقع بروز حریق، هشدار سریع و کارآمد به ساکنین داده شود.

نظارت بر اجرای سیستم‌های اعلام حریق، بر عهده متخصصان واجد شرایط است که از نصب و عملکرد درست تجهیزات اطمینان حاصل کنند. پس از نصب، باید تست‌های عملیاتی جهت بررسی کارایی انجام شود. این تست‌ها شامل شبیه‌سازی شرایط حریق و بررسی عکس‌العمل تجهیزات در کوتاه‌ترین زمان ممکن است.

الزامات سیستم اطفا حریق 

سیستم‌های اطفاء حریق به ‌منظور کنترل و خاموش کردن آتش به صورت مستقیم طراحی شده‌اند و شامل روش‌های مختلفی از جمله استفاده از اسپرینکلرها، کپسول‌های آتش‌نشانی و سیستم‌های گازی هستند. هر یک از این سیستم‌ها بسته به نوع ساختمان و محیط باید مطابق با الزامات خاصی نصب شوند.

• انتخاب ماده اطفاء

 مواد مختلفی برای اطفاء حریق استفاده می‌شود، از جمله آب، پودر شیمیایی، کف و گاز. انتخاب ماده بستگی به نوع حریق دارد. به‌عنوان مثال، برای حریق‌های ناشی از تجهیزات الکتریکی یا مواد نفتی، استفاده از آب مناسب نیست و باید از مواد دیگری مانند گاز CO2 استفاده شود.

• نحوه توزیع مواد اطفاء

 در سیستم‌های اطفاء خودکار مانند اسپرینکلرها، توزیع مواد باید یکنواخت و موثر باشد. نصب اسپرینکلرها باید به گونه‌ای باشد که کل سطح فضا را پوشش دهد. این سیستم‌ها معمولاً به صورت خودکار با افزایش دما فعال می‌شوند و می‌توانند آتش را در مراحل اولیه خاموش کنند.

• دسترسی به تجهیزات دستی اطفاء

 حتی با وجود سیستم‌های اطفاء خودکار، تجهیزات دستی مانند کپسول‌های آتش‌نشانی نیز باید در نقاط مختلف ساختمان نصب شوند. این کپسول‌ها باید به ‌راحتی در دسترس باشند و آموزش استفاده از آن‌ها به کاربران داده شود.

• بازرسی و نگهداری سیستم‌های اطفاء حریق

 از دیگر الزامات مهم، بازرسی و نگهداری دوره‌ای سیستم‌های اطفاء است. این تجهیزات باید به ‌صورت منظم بررسی و در صورت نیاز سرویس شوند تا اطمینان حاصل شود که در صورت وقوع حادثه، به ‌طور کامل و کارآمد عمل خواهند کرد.

مقررات ملی ساختمان اعلام حریق 

مقررات ملی ساختمان در ایران، استانداردهای مشخصی برای طراحی و اجرای سیستم‌های اعلام حریق در ساختمان‌ها تدوین شده است. این مقررات تحت عنوان "مبحث سوم مقررات ملی ساختمان" به تصویب رسیده و تمامی پروژه‌های ساختمانی باید بر اساس آن اجرا شوند.

طبق این مقررات، سیستم‌های اعلام حریق باید در تمامی ساختمان‌ها با توجه به نوع کاربری (مسکونی، تجاری، صنعتی و ...) نصب شوند. همچنین، برای هر نوع ساختمان حداقل تعداد دتکتورهای دود و حرارت مشخص شده است. در ساختمان‌های بلند، استفاده از دتکتورهای بیشتر و نصب آژیرهای هشدار دهنده در مکان‌های استراتژیک توصیه شده است.

علاوه بر این، مقررات ملی به نحوه نصب صحیح سیستم‌های اعلام حریق اشاره دارد. برای مثال، کابل‌کشی‌های مربوط به این سیستم باید به‌ گونه‌ای انجام شوند که از آسیب‌های ناشی از آتش‌سوزی محافظت شود. همچنین، مسیرهای خروج اضطراری باید به سیستم‌های هشدار مجهز شوند تا در زمان وقوع آتش‌سوزی، افراد به ‌سرعت به سمت نقاط امن هدایت گردند.

طراحی سیستم اعلام حریق

طراحی سیستم اعلام حریق یکی از مهم‌ترین مراحل در ایجاد یک سیستم ایمنی کامل برای هر ساختمان است. این طراحی باید بر اساس نیازهای خاص هر محیط و با توجه به نوع ساختمان و مواد موجود در آن انجام شود. در این راستا، باید از تجهیزات مناسب شامل دتکتورها، هشداردهنده‌ها و تابلوهای مرکزی استفاده شود.

در طراحی یک سیستم اعلام حریق استاندارد، ابتدا باید نقاطی که احتمال بروز آتش در آن‌ها بیشتر است، شناسایی شود. این نقاط می‌تواند شامل آشپزخانه‌ها، اتاق‌های سرور، موتورخانه‌ها و محل‌هایی که مواد اشتعال‌زا نگهداری می‌شوند باشد. پس از شناسایی نقاط خطر، دتکتورهای مناسب در آن مکان‌ها نصب می‌شوند. برای ساختمان‌های بزرگ، تقسیم‌بندی فضا به نواحی مختلف و نصب تابلوهای هشداردهنده در مسیرهای فرار ضروری است.

علاوه بر این، سیستم‌های اعلام حریق باید به سامانه‌های مرکزی مانند آتش‌نشانی‌ها متصل باشند تا در صورت وقوع آتش‌سوزی، پیام هشدار به ‌سرعت ارسال شود و نیروهای امدادی در کمترین زمان ممکن به محل حادثه برسند.

نگهداری و تست دوره‌ای سیستم‌ها 

یکی از مواردی که در بسیاری از مواقع نادیده گرفته می‌شود، نگهداری و تست دوره‌ای سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق است. این سیستم‌ها باید به ‌طور منظم بررسی و تست شوند تا در مواقع ضروری به‌ درستی عمل کنند. عدم نگهداری مناسب ممکن است منجر به عدم کارایی سیستم در هنگام بروز حادثه شود.

تست‌های دوره‌ای باید توسط تکنسین‌های مجرب انجام شود و شامل بررسی وضعیت سنسورها، آژیرها، تابلوهای کنترل و تمامی تجهیزات مربوطه است. همچنین باید تاریخ انقضای کپسول‌های آتش‌نشانی و مواد اطفاء به‌ طور منظم بررسی شود تا از قابلیت استفاده آن‌ها اطمینان حاصل شود. 

سخن پایانی

استانداردهای ملی سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، نقش کلیدی در پیشگیری و مقابله با حوادث آتش‌سوزی دارند. رعایت دقیق این استانداردها و الزامات، همراه با طراحی صحیح، نظارت و بازرسی‌های منظم، می‌تواند به ‌طور چشمگیری در کاهش خطرات ناشی از آتش‌سوزی مؤثر باشد. همچنین، آموزش افراد در نحوه استفاده از تجهیزات و سیستم‌ها و انجام تست‌های دوره‌ای برای اطمینان از عملکرد صحیح آن‌ها، تضمین می‌کند که در صورت بروز حادثه، پاسخگویی سریع و مؤثر صورت گیرد.

برگزاری دوره‌های آموزشی منظم برای کارکنان، ساکنین و مدیران ساختمان‌ها باعث می‌شود تا در مواقع اضطراری اقدامات درست و سریعی انجام دهند. آگاهی از نحوه استفاده از تجهیزات مانند کپسول‌های آتش‌نشانی، روش‌های فرار و عکس‌العمل مناسب در شرایط حریق می‌تواند جان افراد را نجات دهد و میزان خسارات مادی را به حداقل برساند. این آموزش‌ها بخشی از الزامات استانداردهای ایمنی هستند.

ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفاء حریق