مواد خاموش کننده آتش

مواد خاموش کننده آتش مجموعه‌ای از ترکیبات و مواد مختلف هستند که در صورت برخورد با آتش، اقدام به اطفای حریق می‌کنند. این مواد شامل آب، پودرهای خاموش کننده مثل پودرهای آبکی و کربنات سدیم، کف آتش‌نشانی که از نازل کف ساز با هوا و آب مخلوط شده و حباب‌هایی ایجاد می‌کند، خاک‌های خاموش کننده مانند خاک سود و گازهای خاموش کننده اعم از دی‌اکسید کربن و ایتان می‌شوند. این مواد با ترکیب‌ها و ویژگی‌های خاص خود، در مقابل انواع حریق‌ها کاربرد دارند و بر اساس نیازهای محیطی و نوع حریق، انتخاب می‌شوند. کف آتش‌نشانی یک ماده مایع است که با پاشش از نازل کف ساز به وسیله هوا و آب مخلوط می‌شود و حباب‌هایی ایجاد می‌کند. این کف، با پخش گسترده‌اش، قابلیت پوشاندن سطح حریق را دارد و موجب محدود شدن دسترسی اکسیژن و صعود گازهای حاصل از حریق می‌شود. استفاده از کف آتش‌نشانی، به ویژه بر روی مواد قابل اشتعال مایع، به دلیل سبکی و توسعه خوب آن، بسیار موثر است. پودرهای خاموش کننده از مواد شیمیایی با بنیان کربنات، فسفات یا آلکالین‌ها تشکیل شده‌اند. این ترکیبات به عنوان یک روش متداول و ساده برای خاموش کردن آتش با استفاده از خفه کردن آن شناخته می‌شوند. این پودرها به راحتی برای اطفا حریق‌های مختلف از دسته‌های A، B، C، D قابل استفاده هستند. این پودرها به عنوان پودرهای شیمیایی شناخته می‌شوند و دانه‌های آنها دارای قطری در حدود 44 تا 150 میکرون می‌باشد. این پودرها تحت فشار ازت یا CO2 بر روی سطح حریق به صورت جارویی پاشیده می‌شوند و افراد با آموزش مناسب می‌توانند به راحتی آتش را خاموش کنند. استفاده از این ترکیبات پودرهای شیمیایی به علت کارایی وسیع آنها در مقابل انواع حریق، به عنوان یک راهکار معمولی در استفاده‌های عمومی توصیه می‌شود.

معرفی مهمترین مواد خاموش کننده آتش

مواد خاموش‌کننده آتش، به عنوان ترکیبات یا موادی شناخته می‌شوند که در صورت برخورد با حرارت یا آتش، امکان اطفا حریق را فراهم می‌کنند. مهمترین مواد خاموش‌کننده آتش عبارتند از:

• آب: آب یکی از اولین و مهمترین مواد خاموش‌کننده آتش است. توانایی جذب حرارت و خنک کردن سطح مواد ممکن است از طریق اطفای حرارت و افتکار برق برخی از حریق‌ها را کاهش دهد.
• پودرهای خاموش کننده: پودرهای مختلفی مانند پودر آبکی، پودر کربنات سدیم، و پودر آهن‌آلومینیوم از این دسته مواد هستند. این پودرها برای اطفای حریق‌های مختلف از جمله حریق‌های کلاس A، B، C و D مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• کف آتش‌نشانی: کف آتش‌نشانی یک ماده مایع است که با پاشش از نازل کف ساز با هوا و آب مخلوط می‌شود و حباب‌هایی ایجاد می‌کند. این ماده با ایجاد حباب‌ها بر روی سطح حریق، اکسیژن را محدود کرده و از صعود گازهای حاصل از آتش جلوگیری می‌کند.
• خاک‌های خاموش کننده: خاک‌های مختلف مانند خاک سود، خاک گچ و خاک سیاه‌پود به عنوان مهمترین مواد خاموش‌کننده استفاده می‌شوند. این خاک‌ها با پوشش سطح حریق، تغییر شکل پوشش و خنک کردن حرارت، اطفای حریق را فراهم می‌کنند.
• گازهای خاموش‌کننده: گازهای مختلف مانند دی‌اکسید کربن (CO2) و ایتان از این دسته مواد هستند. این گازها با اختلاف فشار یا باعث خنک کردن محیط، اکسیژن را محدود کرده و حریق را خاموش می‌کنند.

ترکیبات و مواد خاموش‌کننده بر اساس نوع حریق و شرایط محیطی متفاوت هستند و انتخاب مناسبترین نوع بر اساس نوع و مشخصات حریق بسیار حائز اهمیت است.

طبقه بندی مواد سوختنی بر اساس استاندارد BS اروپا

برطبق استاندارد BS (اروپا) طبقه بندی مواد سوختنی به ترتیب زیر می باشد:

• A - جامدات قابل اشتعال
• B - مایعات قابل اشتعال
• C - گازها
• D - فلزات قابل اشتعال
• E - وسایل الکتریکی
• F - چربی ها و روغن های خوراکی

و بر اساس استاندارد NFPA (امریکا) :

• A - جامدات قابل اشتعال
• B - مایعات قابل اشتعال وگازها
• C - وسایل الکتریکی
• D - فلزات قابل اشتعال
• K - روغن ها و چربی های خوراکی

که برخلاف تصور خیلی ها که فکر می کنند که ترتیب این طبقه بندی ب ترتیب حروف الفباست ، طبقه بندی این گروه ها برگرفته از اولین حرف مشخصه هرگروه می باشد...به این صورت :

• گروه " A " برگرفته از کلمه ی " Ash " به معنی خاکستر
• گروه " B " برگرفته از " Barrel " ب معنی بشکه
• گروه " C " برگرفته از " Circuit " ب معنی جریان
• گروه " D " برگرفته از " Dinamit "
• گروه " E " برگرفته از " Electrical "
• گروه " F " برگرفته از " Fat " ب معنی چربی

وگروه بندی NFPA هم ب همین ترتیب و فقط گروه " K " برگرفته از " Kitchen " است.

 

جدول انواع خاموش کننده‌ ها

اگرچه کپسول آتش نشانی یکی از وسایل ضروری و ایمنی در خانه یا محل کار است، اما باید توجه داشت که همه کپسول‌های آتش نشانی دارای ویژگی‌های یکسان نیستند. بسیار مهم است که بدانید هر نوع کپسول آتش نشانی چگونه کار می کند تا مناسب‌ترین آن را انتخاب کنید.

خاموش‌کننده‌ها انواع متنوعی دارند و بسته به ویژگی‌های آن‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: خاموش‌کننده‌های دستی و اتوماتیک. در زیر جدولی از انواع خاموش‌کننده‌ها، کاربردها و ترکیبات آن‌ها ارائه شده است.

نوع خاموش‌کننده	نوع آتش‌های مناسب	ترکیب اصلی	توضیحات
خاموش‌کننده پودری	A, B, C	پودر شیمیایی	مؤثر برای آتش‌های جامد، مایعات و برق
خاموش‌کننده CO2	B, C	دی‌اکسید کربن	مؤثر برای آتش‌های مایعات قابل اشتعال و تجهیزات الکتریکی
خاموش‌کننده آب	A	آب	مناسب برای آتش‌های جامد مانند چوب و کاغذ
خاموش‌کننده فوم	B	فوم شیمیایی	مؤثر برای آتش‌های مایعات و مایعات قابل اشتعال
خاموش‌کننده دریا	A, B	پودر معلق در آب	کاربردی‌ در آتش‌سوزی‌های دریایی و مایعات قابل اشتعال
خاموش‌کننده مایع	A, B, C	ترکیب مایعات خاص	برای آتش‌های مختلف قابل استفاده
خاموش‌کننده برقی	C	گازهای مخصوص	مؤثر برای تجهیزات الکتریکی بدون آسیب به دستگاه‌ها

 

طبقه ‌بندی آتش

آتش سوزی‌ها بر اساس نوع مواد قابل احتراق که باعث آتش سوزی می‌شوند طبقه‌بندی می‌شوند. این طبقه‌بندی در کشورهای مختلف تفاوت دارد، اما در تعریف و مبنای نوع آتش بدون تفاوت است. آتش‌ها به چند کلاس اصلی تقسیم می‌شوند که بسته به منبع اشتعال و نوع سوخت، طبقه‌بندی می‌شوند:

• آتش کلاس A

این نوع آتش‌ها شامل سوخت‌های جامد است که منابع معمول آن‌ها شامل چوب، کاغذ، پارچه و مواد مشابه است. برای خاموش کردن این آتش‌ها معمولاً از خاموش‌کننده‌های آبی یا پودری استفاده می‌شود.

• آتش کلاس B

آتش‌های کلاس B در اثر سوخت‌های مایع قابل اشتعال مانند بنزین، الکل و روغن‌ها ایجاد می‌شوند. برای مقابله با این نوع آتش‌ها، باید از خاموش‌کننده‌های پودری، فومی یا CO2 استفاده کرد.

• آتش کلاس C

این نوع آتش ناشی از تجهیزات الکتریکی و مدارهای فعال است. استفاده از آب در این موارد خطرناک است زیرا ممکن است باعث برق‌گرفتگی شود. خاموش‌کننده‌های پودری و CO2 برای خاموش کردن آتش‌های کلاس C مناسب هستند.

• آتش کلاس D

آتش‌های کلاس D معمولاً در اثر سوخت‌های فلزی مانند منیزیم، سدیم و پتاسیم ایجاد می‌شوند. خاموش‌کننده‌های خاصی برای این نوع آتش‌ها لازم است که معمولاً شامل پودرهای شیمیایی ویژه می‌شوند.

برای خاموش کردن مایعات قابل اشتعال از کدام خاموش کننده استفاده نمی‌شود؟

برای خاموش کردن آتش‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال، استفاده از خاموش‌کننده‌های آبی هیچ‌گاه توصیه نمی‌شود. آب با مایعات قابل اشتعال واکنش نشان داده و ممکن است آتش را گسترش دهد. به‌عنوان مثال، اگر آب بر روی آتش ناشی از بنزین ریخته شود، ممکن است باعث پخش شعله‌ور و گسترش آتش به دیگر مناطق شود. در این موارد، استفاده از خاموش‌کننده‌های پودری یا  CO2 بهترین گزینه است.

دستگاه آتش خاموش‌ کن

دستگاه آتش خاموش ‌کن یا کپسول آتش‌نشانی، ابزاری است که برای خاموش کردن آتش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه‌ها معمولاً دارای یک فشارسنج هستند که نشان‌دهنده فشار داخلی گاز موجود در مخزن است. برای استفاده از دستگاه آتش‌خاموش کن، مراحل زیر باید دنبال شود:

• چک کردن فشار

ابتدا باید فشار کپسول را بررسی کنید. اگر فشار در ناحیه سبز بر روی فشارسنج قرار داشته باشد، دستگاه آماده به‌کار است. در صورت عدم وجود فشار کافی، باید به یک مرکز خدمات معتبر رجوع شود.

• انتخاب مکان مناسب

کپسول‌های آتش‌نشانی‌ باید در مکان‌های قابل دسترسی و مشخص قرار داده شوند. این مکان باید به‌گونه‌ای باشد که کاربر به ‌راحتی بتواند به کپسول دسترسی داشته باشد.

• روشن کردن کپسول

برای فعال کردن کپسول، می‌بایست درب آن را باز کرده و دسته را فشار دهید. در خاموش‌کننده‌های پودری، باید دکمه یا فشنگی که درب مخصوصی دارد را فشار دهید و در خاموش‌کننده‌هایCO2 ، باید شیر را بچرخانید.

• هدف‌گیری آتش

هنگام استفاده از خاموش‌کننده، باید شعله آتش را هدف‌گیری کرده و خاموش‌کننده را در فاصله مناسب از آتش نگه دارید. بهتر است خاموش‌کننده را در کنار پای آتش نگه دارید و از نزدیک شدن به طرف شعله‌ها خودداری کنید.

• استفاده از خاموش کننده

زمانی که خاموش‌کننده روشن شد، باید آن را به آرامی بر روی آتش بپاشید. اگر آتش در حال خاموش شدن نیست یا گسترش می‌یابد، باید یاری از دیگران را درخواست کرد و به محل دورتر فرار کرد.

 مناسب‌ ترین خاموش کننده برای مایعات قابل اشتعال

بهترین گزینه برای خاموش کردن آتش ناشی از مایعات قابل اشتعال، خاموش‌کننده‌های پودری و CO2 هستند. این خاموش‌کننده‌ها برای خنک کردن مایعات و کاهش سطح اکسیژن بسیار مؤثرند.

• خاموش‌کننده پودری

خاموش‌کننده‌های پودری به ‌طور خاص برای آتش‌های کلاس B و C طراحی شده‌اند. پودر شیمیایی موجود در این کپسول‌ها می‌تواند از پخش شعله و ایجاد گاز اکسیژن جلوگیری کند. این نوع خاموش‌کننده معمولاً برای متوقف کردن آتش‌های مایعات عمومی نظیر بنزین و روغن‌ها مناسب است.

• خاموش‌کننده CO2

زمانی که دی‌اکسید کربن بر روی آتش پخش می‌شود، اکسیژن موجود در هوا کاهش می‌یابد و آتش خاموش می‌شود. از این‌رو، خاموش‌کننده‌های CO2 بهترین گزینه برای محیط‌های الکتریکی و آتش‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال محسوب می‌شوند.

نتیجه‌گیری

آتش‌سوزی یک تهدید جدی برای زندگی و اموال انسان‌ها است، مهم‌ترین ابزار برای مقابله با آن خاموش‌کننده‌ها هستند. در این مقاله به بررسی انواع خاموش‌کننده‌ها، طبقه‌بندی آتش‌ها و روش‌های مناسب برای خاموش کردن آن‌ها پرداختیم. همچنین، اهمیت انتخاب خاموش‌کننده مناسب برای انواع آتش‌ها، به‌ویژه مایعات قابل اشتعال، مورد بحث قرار گرفت. با آگاهی از این موضوعات، افراد می‌توانند در شرایط بحرانی به خوبی عمل کرده و از جان و مال خود در برابر خطرات آتش‌سوزی محافظت کنند. در نهایت، آموزش و اطلاع‌رسانی در زمینه استفاده از خاموش‌کننده‌ها و اقدامات ایمنی می‌تواند به کاهش خطرات آتش‌سوزی در زندگی روزمره کمک کند.