ظروف تحت فشار برای نگهداری و ذخیره سازی مایعات و گازها با فشاری بالاتر از فشار جو ( یک اتمسفر ) استفاده میشوند. این ظروف به طور گسترده در صنایع مختلفی مانند صنایع نفت و گاز، صنایع شیمیایی و صنایع داروسازی استفاده میشوند. کپسولهایآاتشنشانی نیز یکی از نمونههای ظروف تحت فشار هستند.
بررسی مخازن و ظروف تحت فشار
در تقسیم بندی های سازمان استاندارد جهانی ISO (the international organization for standardisation) که متشکل از نمایندگان موسسات استاندارد ملی کشورهای عضو می باشد، ظروف تحت فشار به ۵ دسته اصلی تقسیم می شوند که شامل:
- سیلندرها: به کلیه ظروف تحت فشار با ظرفیت آبی تا ۱۵۰ لیتر سیلندر میگویند.
- Pressure Drums: کلیه ظروف تحت فشار دارای ساختار درزدار (جوشکاری شده) با ظرفیت آبی بیشتر از ۱۵۰ لیتر تا ۱۰۰۰ لیتر را شامل میشود.
- تیوب ها (tubes): کلیه ظروف تحت فشار دارای ساختار بدون درز ( یکپارچه ) با ظرفیت آبی بیشتر از ۱۵۰ لیتر تا ۳۰۰۰ لیتر را شامل میشود.
- مجموعه سیلندر: شامل مجموعهای از سیلندرها میباشد که در یک قاب یا فریم در کنار هم قرار داده شده و توسط خطوطی به نام منیفولد (manifold) به یکدیگر متصل میگردند و با توجه به نوع مصرف میتوان تعداد مشخصی انشعاب ورودی / خروجی بر روی آن در نظر گرفت. حداکثر بیشینه ظرفیت آبی مجموعههای سیلندر تا ۳۰۰۰ لیتر میباشد که در صورت استفاده از گاز سمی در این سیلندرها مجموع ظرفیت آبی تا ۱۰۰۰ لیتر محدود می شود.
- مخازن تحت فشار: کلیه ظروف تحت فشار که در ۴ دسته بندی بالا قرار نداشته باشند، در این دسته قرار می گیرند. کلیه ظروف تحت فشار با توجه به طراحی، ساخت و نوع کاربرد، حین ساخت و سپس در دوره های متناوب پس از قرارگرفتن در سرویس و بهرهبرداری باید مورد آزمون هیدرواستاتیک قرار بگیرند تا از لحاظ تحمل فشار و عدم مشاهده نشت و نقص اطمینان حاصل شود. بازرسی و آزمون های ظروف تحت فشار و علی الخصوص سیلندرها که حجم عظیمی از ظروف تحت فشار را در بر می گیرد و موضوع اصلی بحث ما نیز می باشد با توجه به ساختار، کاربرد، الزامات استاندارد و توصیه های سازندگان تعیین می گردد.
تست هیدرواستاتیک مخازن تحت فشار
آزمون هیدرواستاتیک رایج ترین روش برای بازرسی و آزمون ظروف تحت فشار می باشد. هیدرواستاتیک روشی تایید شده برای آزمایش یکپارچگی ساختاری ظروف تحت فشار می باشد.
در این آزمون پی از برداشتن شیر، پر کردن ظرف مورد آزمون با آب و تحت فشار قرار دادن ظرف با فشاری بالاتر از حد کارکرد (بطور معمول ۱۵۰ درصد فشار کارکرد) آن انجام می پذیرد.
در آزمون مربوط به سیلندرها با توجه ساختار، در سیلندرهای درزدار (با بدنه جوشکاری شده) تحمل فشار (proof test) و در سیلندرهای بدون درز (یکپارچه) درصد انبساط حجمی (volumetric explanation rate) در فشار آزمون مورد بررسی قرار می گیرد. در صورتی که مشاهدات و داده های به دست آمده از آزمون در محدوده پذیرش مشخص شده باشد سیلندر مورد تایید و در صورتی که خارج از حد پذیرش باشد مردود می شود و جهت جلوگیری از بهرهبرداری و استفاده مجدد امحا شده و از چرخه خارج میگردد.
آزمون هیدرواستاتیک به دو روش صورت میپذیرد:
- روش جکت آبی (water jacket method) که در آن سیلندر پر شده از آب در داخل محفظهای که آن هم از آب پر شده است قرار میگیرد، سپس با اندازهگیری مقدار آب خروجی از محفظه آب (در اثر انبساط سیلندر) نتیجه تست مشخص می گردد.
- روش بدون جکت آب (non water jacket method) که در این روش کلیه اتصالات به سیلندر متصل شده و پس از فشار سازی تا فشار آزمون و به دست آوردن داده های تست، با توجه به معیارهای پذیرش مورد نظر در رابطه با پذیرش و یا رد نمونه مورد آزمون تصمیم گیری می شود.
در زمان خرید کپسول آتشنشانی باید به گذشت زمان و پوسیدگی آن ها توجه داشته باشید، زیرا لازم است پس از یک مدت مشخص آن ها را برای انجام آزمونهای مربوطه تست کنید. مدت زمان تست هیدرواستاتیک برای کپسول آتشنشانی پنج سال است، بنابراین این آزمون باید هر پنج سال یکبار انجام شود.